Van vorst tot lenteweer - dit is allemaal mogelijk in december

Grote temperatuurverschillen, zware stormen en overstromingen - december is vaak een maand vol extremen. En je hoeft niet ver terug te kijken: van enorme sneeuwval en ijzige kou zoals in 2010 tot een lenteachtige en zelfs recordwarme oudjaarsdag in 2022, alles is mogelijk.

Vorig jaar begon december in sommige delen van het land winters. Afgelopen dinsdag lag er in het noordoosten van het land nog een sneeuwdek van lokaal ruim 5 centimeter. De sneeuw zorgt niet alleen voor pret, maar kan ook chaos veroorzaken op wegen en het spoor.

Ook in andere jaren sloeg de winter vroeg toe en duurde weken - bijvoorbeeld 14 jaar geleden. Veel mensen hebben bijzonder goede herinneringen aan de besneeuwde kerst van 2010. Regionaal waren er zelfs sneeuwhoogtes van 20 centimeter in Zuid-Holland en tot wel 40 centimeter net voor kerst in Limburg gemeten. Tijdens deze decembermaand was ons land op slechts twee dagen geheel sneeuwvrij.

De maand eindigde met een negatieve temperatuurafwijking van ongeveer vijf graden. De gemiddelde temperatuur in De Bilt kwam in december 2010 uit op -1,1 graden Celsius (tegenover 4,0 graden normaal). Het was daarmee de koudste decembermaand in ruim 40 jaar tijd. Op maar liefst 12 dagen werd er een ijsdag gemeten, iets wat slechts één keer eerder is voorgekomen, in het jaar 1933.

Het kwik daalde ’s nachts geregeld stevig. In Lelystad werd op 20 december een minimumtemperatuur van maar liefst -16,9 graden gemeten.

In de afgelopen jaren bleef de decemberwinter eerder tandeloos en leek hij meer op een november. Toch was het ook vorig jaar van tijd tot tijd licht winters met vrij lage temperaturen (maar met nauwelijks sneeuw) tijdens de tweede decemberdecade, met zelfs wat schaatsmogelijkheden.

Het slot van december 2022 verliep daarentegen recordwarm, met als hoogtepunt een maximumtemperatuur van maar liefst 17,6 graden op oudjaarsdag in Limburg. In De Bilt werd een temperatuur van 15,9 graden gehaald, wat ook een absoluut decemberrecord was.

December 2017 was in Nederland een zachte wintermaand, maar toch viel er rond 10 december behoorlijk wat sneeuw. Op de Veluwe werden er accumulaties van maar liefst 30 centimeter gemeten. Ook in het westen en midden van het land zagen we een tijdelijk sneeuwdek van 10 à 20 centimeter.

December 2015 verliep daarentegen recordwarm en droog. Het werd de zachtste december ooit met een gemiddelde temperatuur van 9,6 graden in De Bilt. Dit gemiddelde is eerder typisch voor een oktober of novembermaand en zelfs warmer dan een gemiddelde aprilmaand. De kerstdagen van 2015 verliepen in De Bilt uitzonderlijk warm met maxima van respectievelijk 14,0 en 14,4 graden, wat de hoogste kersttemperaturen sinds het begin van de metingen zijn.

In december kunnen er ook zware stormen woeden. In 2013 hadden we te maken met een heuse sinterklaasstorm, met windstoten tot 130 kilometer per uur op Vlieland. De storm ging gepaard met een springtij, waardoor de impact erg groot was. In verschillende buurlanden steeg het waterpeil flink en waren er doden te betreuren.

Gaan we verder terug in de tijd, dan zien we ook nog een zware storm in de dagen tussen kerst en oud en nieuw in 1914. Hier werden er rond 28 en 29 december in Vlissingen en Hoek van Holland windstoten van 151 kilometer per uur gemeten.

In West-Europa is daarnaast ook nog storm Lothar op tweede kerstdag 1999 beroemd en berucht. Lothar was een van de meest verwoestende stormen van de 20e eeuw en trok over Frankrijk, Zuid-Duitsland en de Alpen.

De storm liet een grote ravage achter en veroorzaakte miljarden aan schade. Als gevolg hiervan kwamen 110 mensen om het leven. De windpieken bereikten een ongelofelijke 259 kilometer per uur op de Wendelstein in de Beierse Alpen. In een groot deel van Frankrijk en Duitsland werden bijzonder hoge windsnelheden gemeten, met op grote schaal windstoten van 120 tot 140 kilometer per uur. In de Duitse stad Karlsruhe leverde de storm zelfs een windstoot van 151 kilometer per uur op. Door de zuidelijke koers van Lothar bleef de impact op Nederland beperkt.

Zware regenval veroorzaakte in sommige jaren ook enorme schade. De dagen voor Kerstmis in 1993 bijvoorbeeld vielen letterlijk in het water. In de Ardennen viel er in die decembermaand op grote schaal ongeveer 400 millimeter regen, waardoor de Maas een recordhoge piekafvoer zag. Op 20 december trad de Maas op verschillende plekken in Limburg buiten haar oevers, met als gevolg veel overlast en schade. Duizenden mensen moesten worden geëvacueerd.