Van vorst tot lenteweer - dit is allemaal mogelijk in december

Grote temperatuurverschillen, zware stormen en overstromingen - december is vaak een maand vol extremen. En je hoeft niet ver terug te kijken: van enorme sneeuwval en ijzige kou zoals in 2010 tot een lenteachtige en zelfs recordwarme oudjaarsdag in 2022, alles is mogelijk.

Vorig jaar begon december in sommige delen van het land winters met een mooi sneeuwdek in de Ardennen. Hier waren de eerste skiliften zelfs al geopend. De sneeuw zorgt niet alleen voor pret, maar kan ook chaos veroorzaken op wegen en het spoor.

In andere jaren sloeg de winter soms al vroeg toe en duurde weken - bijvoorbeeld 14 jaar geleden. In Ukkel werden er maar liefst 23 dagen in december met een sneeuwdek gemeten, wat het record sinds het begin van de twintigste eeuw opleverde. Vooral over de sneeuwval net voor kerst hebben veel mensen nog bijzonder goede herinneringen aan, toen er 10 tot 20 centimeter sneeuw viel op een al aanwezig sneeuwdek.

Het was tegelijkertijd ook een ijskoude decembermaand. De maand eindigde met een negatieve temperatuurafwijking van ongeveer vier graden. De gemiddelde temperatuur kwam uit op een waarde van -0,7 graden Celsius tegenover 3,3 graden normaal. Er werden maar liefst 11 winterse dagen gemeten met maxima die de gehele dag onder het vriespunt bleven.

Over de hele maand gezien was de temperatuur met een afwijking van slechts 0,1 graden ten opzichte van de referentieperiode heel normaal, maar daarbij konden we de maand wel opdelen in twee extremen.

De eerste helft van december 2022, met name de periode van de 10de tot en met de 18de, was namelijk goed koud, terwijl het slot van december juist erg warm verliep. De overgang van de koude naar warme fase verliep rap, met binnen een tijdsbestek van 48 uur een temperatuurverschil van ruim 19 graden. Als hoogtepunt van deze warmte kregen we op oudjaarsdag te maken met recordtemperaturen. In Ukkel steeg het kwik naar 16,3 graden.

December 2017 was in België wat aan de zachte kant met een positieve afwijking van 0,5 graden in Ukkel (4,4 graden tegenover 3,9 graden normaal), maar bovenal ook een erg natte maand. Vanaf 10 december viel er regionaal behoorlijk wat sneeuw, met op 11 december vooral in het noorden van het land een dik pak van 10 tot 15 centimeter sneeuw. In de Ardennen lag er bijna continu een sneeuwdek, soms zelfs enkele tientallen centimeters dik.

Twee jaar eerder verliep de maand december juist recordwarm. Het werd met grote afstand de zachtste december ooit met een gemiddelde temperatuur van 9,6 graden in Ukkel (een afwijking van maar liefst 5,7 graden ten opzichte van het klimatologisch gemiddelde). Dit gemiddelde is eerder typisch voor een oktober of novembermaand en zelfs warmer dan een gemiddelde aprilmaand.

In december kunnen er ook zware stormen woeden. 2013 was wat dat betreft een bijzondere maand met zowel een Sinterklaas- als Kerststorm. Tijdens de Sinterklaasstorm steeg op veel plekken het waterpeil flink. In Oostende heeft men de hoogste waterstand sinds de watersnoodramp van 1953 gemeten. Door veel preventieve maatregelen is de schade beperkt gebleven. Op 24 december was het weer raak en zorgde een nieuwe storm met windstoten van rond de 100 kilometer per uur opnieuw voor schade.

In 1993 zorgde een storm in de nacht van 8 op 9 december voor veel schade door rukwinden van tot wel 130 kilometer per uur, maar die maand is nog beruchter door de overstromingen in de dagen voor kerst. Deze overstromingen werden veroorzaakt door buitengewoon grote hoeveelheden neerslag in de Ardennen (op grote schaal 400 millimeter), waardoor rivieren buiten hun oevers traden. Duizenden mensen moesten worden geëvacueerd.

In geheel West-Europa is daarnaast ook nog storm Lothar op tweede kerstdag 1999 beroemd en berucht. Lothar was een van de meest verwoestende stormen van de 20e eeuw en liet een spoor van vernieling na in onder andere Frankrijk, Zuid-Duitsland en de Alpen.

Tijdens de storm kwamen 110 mensen om het leven en de materiële schade liep op in de miljarden. De windpieken bereikten een ongelofelijke 259 kilometer per uur op de Wendelstein in de Beierse Alpen. In een groot deel van Frankrijk en Duitsland werden bijzonder hoge windsnelheden gemeten, met op grote schaal windstoten van 120 tot 140 kilometer per uur. In de Duitse stad Karlsruhe leverde de storm zelfs een windstoot van 151 kilometer per uur op.