Start lente: Wanneer de natuur ontwaakt

Het jaar is verdeeld in verschillende perioden, de seizoenen. Deze worden gekenmerkt door karakteristieke astronomische of klimatologische eigenschappen. Met het begin van de lente op 20 of 21 maart passeert het zenit van de zon de evenaar. Op deze dag zijn de daglengte en nacht over de hele wereld even lang: Dit wordt ook wel de lente-equinox of dag- en nacht-equinox genoemd.

De lente houdt zich echter niet altijd strikt aan de kalender, maar is gebaseerd op de positie van de aarde ten opzichte van de zon. Daarom is de term astronomisch begin van de lente nauwkeuriger.

De timing van de lente-equinox valt dus niet altijd op dezelfde dag. De astronomische start van de lente valt meestal op 20 maart. Dit zijn de data tot en met 2029:

De lente begint in maart op het noordelijk halfrond en in september ten zuiden van de evenaar. De zon beweegt zich dan verder richting de Kreeftskeerkring. Op 20 en 21 juni bereikt ze het hoogtepunt. Dan is de start van de zomer of de zomerzonnewende. Tot die tijd zullen de heldere dagen langer worden en nachten korter. Dit gebeurt het snelst in april. Van de initiële 12,5 uur zonneschijn aan het begin van de maand, zijn er aan het einde van de maand al ongeveer 14,5 zonuren mogelijk. Ook stijgen de temperaturen beetje bij beetje, omdat de zon door de hogere positie aan de horizon steeds meer energie kan geven.

Astronomisch gezien worden het begin van de lente en het begin van de herfst bepaald door de zogenaamde dag- en nacht-equinox of de equinox. Dit zijn de twee dagen van het jaar waarop dag en nacht even lang zijn. De aarde draait in 365 dagen om de zon. De aardas is met 23,5 graden ten opzichte van de baan gekanteld. Als gevolg hiervan verandert de invalshoek van de zonnestraling ten opzichte van het aardoppervlak in de loop van een jaar en wordt de aardbol in verschillende mate bestraald terwijl hij rond de zon beweegt.

In de winter bereiken de zonnestralen ons in een ondiepe hoek op het noordelijk halfrond, omdat de zon op het noordelijk halfrond laag aan de hemel staat. In de zomer staat hij echter hoog aan de hemel. Daarom is het in de zomermaanden merkbaar warmer.

Tijdens de zomermaanden zijn de dagen ‘langer’ dan de nachten. Er zijn dus meer uren licht op een dag dan dat er duisternis is. Op de dag van de equinox is de periode tussen zonsopgang en zonsondergang (dag) echter precies zo lang als de periode tussen zonsondergang en zonsopgang (nacht).

De lente-equinox markeert het punt in het jaar waarop dag en nacht voor het eerst even lang zijn. De lente begint op het noordelijk halfrond en de herfst begint op het zuidelijk halfrond.

In tegenstelling tot de astronomische lente wordt de meteorologische lente toegewezen aan de volledige maanden maart, april en mei. Meteorologisch gezien begint de lente op 1 maart, omdat het om statistische redenen gemakkelijker was voor meteorologen om drie hele maanden aan een seizoen toe te wijzen, vooral aan het begin van hun wetenschap. Dit maakt het gemakkelijker om weergegevens over een langere periode te vergelijken. De meteorologische lente eindigt daarom op 31 mei. De meteorologische lente werd ingesteld door de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO).

In de meteorologie beginnen lente, zomer, herfst en winter altijd op dezelfde dag:

Hier op het noordelijk halfrond is de lente een overgangsseizoen dat gevarieerd kan worden. In april kan het vaak nog sneeuwen of kan er gevaarlijke late nachtvorst ontstaan, maar als het in februari langere tijd zacht en zonnig blijft, voelt het voor velen als het begin van de lente.

Kleurrijke accenten in de natuur van krokussen laten bijvoorbeeld veel mensen zien dat de winter voor hen eindelijk voorbij is.

Een andere manier om de lente te bepalen is de zogenaamde fenologische methode. Het begin van de lente is afhankelijk van de verschijnselen in de natuur, zoals de bloemen van vroege bloeiers, maar ook het gedrag van dieren. Bij het observeren van planten is het begin van de lente rechtstreeks afgeleid van het ontwikkelingsstadium van verschillende planten.

Het fenologische begin van de lente hangt voornamelijk af van het weer, het microklimaat van de omgeving en de geografische lengte- en breedtegraad. De fenologische start van de lente vindt in steden vaak iets eerder plaats dan bijvoorbeeld op het platteland. In het zuiden begint het ook eerder dan in het noorden. Fenologisch gezien is de lente in Noordwest-Europa onderverdeeld in drie fasen: